60-lecie Programu Fulbrighta znalazło ważne miejsce w programie XVI Forum Amerykanistycznego odbywającego się w dniach 28-30 czerwca 2019 r. w Białymstoku. Biorąc pod uwagę, jak wielu naszych absolwentów specjalizuje się w studiach nad Stanami Zjednoczonymi, nie mogło nas tam zabraknąć. W Forum wzięło udział około 50 badaczy z Polski, USA, Kanady oraz krajów europejskich.
Od wielu lat organizatorką Forum jest prof. Halina Parafianowicz, wybitna badaczka historii Europy Środkowo-Wschodniej oraz USA, a także absolwentka Programu Fulbrighta. Podczas otwarcia Forum głos zabrali także członkowie Rady Fundacji – Frank Finver, Radca Ambasady USA w Polsce oraz prof. Marek Konarzewski z Uniwersytetu w Białymstoku, Doradca Ministra Spraw Zagranicznych ds. nauki i technologii, a także Dyrektor Komisji Justyna Janiszewska.
Drugiego dnia Forum, w ramach serii dyskusji na temat roli programów stypendialnych w dyplomacji publicznej, odbyła się dyskusja dot. Programu Fulbrighta, moderowana przez naszą Dyrektor Justynę Janiszewską. Udział w niej wzięli absolwenci Programu różnych pokoleń i dyscyplin:
- Dr William Glass z Ośrodka Studiów Amerykańskich Uniwersytetu Warszawskiego,
- Dr hab. Anna Mazurkiewicz z Wydziału Historii Uniwersytetu Gdańskiego
- Dr hab. Zbigniew Mazur z Instytutu Anglistyki Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
- Prof. Halina Parafianowicz z Wydziału Historyczno-Socjologicznego Uniwersytetu w Białymstoku,
- a także Prorektor ds. Nauki Uniwersytetu w Białymstoku, prof. Izabela Święcicka.
Anna Mazurkiewicz nakreśliła sylwetkę Senatora Fulbrighta jako studenta, prezydenta uniwersytetu, wreszcie polityka, który kompleksowo i konsekwentnie osiągał założone cele. Przypomniała, że u zarania programu stypendialnego Fulbrighta jego głównym celem było otwarcie Amerykanów na świat i poszerzenie ich perspektyw na temat świata poza USA. Dopiero w trakcie realizacji tego przedsięwzięcia jego symetryczna rola dla krajów partnerskich nabrała równie dużego, jeśli nie większego, znaczenia.
Prof. Parafianowicz podzieliła się doświadczeniami ze swojego pobytu na stypendium, kiedy to zorientowała się, że tytuł stypendystki Fulbrighta otwiera wszelkie drzwi i pozwala jej dotrzeć do źródeł historycznych, które w przeciwnym razie byłyby trudniej osiągalne. Jest przekonana, że także dzięki stypendium Fulbrighta mogła liczyć na spotkanie z wnuczką Eleonory Roosevelt. Efektem tego pobytu badawczego była pierwsza w Europie biografia Pierwszej Damy.
Prof. Święcicka podkreśliła, że aplikowanie o stypendium było jak skok na głęboką wodę – jako młoda badaczka otrzymała zapewnienie przyjęcia do wymarzonego laboratorium pod warunkiem uzyskania finansowania na swój pobyt. Całe doświadczenie – uzyskania afiliacji w Stanach, skutecznej aplikacji o stypendium, wreszcie wyjazdu i prowadzenia w USA badań, pomogło jej uwierzyć w siebie, ukształtowało ją: „Bez tego stypendium nie byłabym dziś w tym miejscu, w którym jestem”. Prof. Święcicka przypomniała o ważnej roli stypendystów jako nieformalnych ambasadorów swojego kraju i kultury w USA – jak to ujęła, jako biolog nigdy nie miała problemów z zarażaniem innych miłością do polskiej kultury.
Prof. William Glass przyjechał do Polski na stypendium w latach 2002-2003, aby uczyć w Ośrodku Studiów Amerykańskich na Uniwersytecie Warszawskim. Przyznał, że w środowisku amerykańskich akademików program jest postrzegany przede wszystkim jako możliwość wyjazdów badawczych, był więc pozytywnie zaskoczony, kiedy okazało się, że nic nie stoi na przeszkodzie, by realizować projekt dydaktyczny. Nie był to jego pierwszy pobyt w Polsce, ale raczej wynik wcześniejszych pozytywnych doświadczeń i ogromnej chęci ponownego przyjazdu do naszego kraju. Po skończonym stypendium wrócił do USA, lecz nie na długo – obecnie od kilkunastu lat jest wykładowcą OSA.
Zbigniew Mazur wygłosił tezę, że Program Fulbrighta nie tyle przyczynił się do powstania amerykanistyki w Polsce, co po prostu ją stworzył, inwestując w wykształcenie i badania kolejnych pokoleń naukowców zajmujących się studiami nad Stanami Zjednoczonymi. Przywołał nazwisko prof. Franciszka Lyry, który jest pierwszym polskim stypendystą Fulbrighta i który po powrocie do kraju, tworzył zręby polskiej amerykanistyki, w tym współpracując przez 20 lat z rodzimym ośrodkiem Prof. Mazura w Lublinie.
Mówcy zgodnie podkreślali, że spotkali się po stronie amerykańskiej z dużą serdecznością, otwartością i gotowością pomocy, wykraczającymi poza ich oczekiwania. Nie mieli też wątpliwości, że ogromną wartością dodaną stypendiów Fulbrighta jest networking – możliwość poznania nie tylko amerykańskich akademików, ale także wielu specjalistów z własnego kraju oraz z całego świata. Dzieje się to dzięki staraniom Komisji, aby stypendyści otrzymali kompleksowe przygotowanie do wyjazdu i poznali się ze sobą, a przede wszystkim dzięki organizowanym przez IIE (Institute for International Education) po stronie amerykańskiej seminariom i spotkaniom tematycznym dla stypendystów z całego świata.
Ważnym przesłaniem tego spotkania było to, że program jest otwarty dla ludzi z całej Polski, z różnych ośrodków akademickich i najważniejsze jest, by odważyć się oraz złożyć dobrze przygotowany wniosek konkursowy.
Za podsumowanie tej sesji niechaj posłuży przekonanie wyrażone przez prof. Święcicką, że wymiana międzynarodowa w świecie akademickim jest absolutnie niezbędna dla rozwoju osobowości i kompetencji badacza. Uniwersytet w Białymstoku jest dumny ze stypendiów zagranicznych uzyskiwanych przez swoich studentów, doktorantów i pracowników i wspiera ich w realizacji tych projektów w każdy dostępny sposób.
