Fulbright na Śląskim Festiwalu Nauki w Katowicach

W dniach 7-8 grudnia w Międzynarodowym Centrum Kongresowym w Katowicach po raz 8. odbył się Śląski Festiwal Nauki. Tegoroczna odsłona jednego z największych wydarzeń popularnonaukowych w Polsce i Europie była jednocześnie zwieńczeniem całego roku obchodów przyznania Katowicom tytułu Europejskiego Miasta Nauki 2024. Uczestnicy i uczestniczki mogli wziąć udział w ponad tysiącu aktywnościach naukowych zlokalizowanych na ponad dwudziestu scenach tematycznych, blisko dwustu stanowiskach pokazowych, a także w strefach specjalnych, przygotowanych przez ponad dwa tysiące naukowczyń i naukowców oraz popularyzatorek i popularyzatorów nauki. Na szczególną uwagę zasługuje aranżacja przestrzeni Festiwalu Nauki przygotowana w formie Miasta Nauki, z podziałem na Dzielnice, Rynek Idei oraz bulwary.

Komisja Fulbrighta po raz pierwszy wystąpiła w roli partnera tego wydarzenia. Mieliśmy dedykowaną programowi “Scenę Fulbrighta” na której wystąpiło kilkunastu Fulbrighterów i Fulbrighterek (zarówno z Polski jak i z USA), reprezentujących różne dziedziny naukowe i opowiadających o swoich badaniach, pasjach i doświadczeniach z wyjazdu na stypendium Fulbrighta. Absolwenci i Absolwentki programu obecni byli również poza tą sceną, wygłaszając prelekcje na scenie głównej w tematach takich jak gry wideo i dziedzictwo kulturowe oraz jak znaleźć czarna dziurę. Przez dwa dni, przedstawicielki Komisji Fulbrighta były też obecne na stoisku informacyjnym, znajdującym się w Dzielnicy Nauk Humanistyczno-Społecznych w Sali Wielofunkcyjnej, odpowiadając na liczne pytania dotyczące programów Fulbrighta i możliwości realizacji grantów w Stanach Zjednoczonych. Nasz udział w wydarzeniu możliwy był dzięki inicjatywie i determinacji naszej katowickiej Ambasadorki Agaty Stronciwilk.

Zachęcamy do zapoznania się z tematami poruszonymi podczas rozmów i prelekcji naszych Fulbrighterów i Fulbrighterek.

Prelekcje

Kasper Hanus: Antropocen w perspektywie archeologicznej

Zmiany klimatu są jednym z najważniejszych wyzwań współczesności. Jednak wzajemne oddziaływania pomiędzy człowiekiem i środowiskiem są tak stare jak historia człowieka. Wahania temperatury czy zmiany w dostępie do wody przynosiły dawnym cywilizacjom lata chwały, jak również spektakularne upadki. Na przykładzie dwóch stanowisk archeologicznych w starożytnej Azji Środkowej i średniowiecznej Kambodży w rozmowie z przedstawicielką Komisji Fulbrighta Anną Kertyczak dr Kasper Hanus opowiadał jaką uniwersalną lekcję na temat odporności klimatycznej i środowiskowej daje nam archeologia.

Dominika Wojcieszek: Ocean Literacy czyli co każdy obywatel UE powinien wiedzieć o Błękitnej Planecie

Ocean Literacy to koncepcja rozumienia wzajemnych relacji między człowiekiem a oceanem, obejmująca zarówno wpływ oceanu na nas, jak i nasz wpływ na ocan. Idea ta powstała w USA w 2004 roku, w wyniku współpracy naukowców i naukowczyń, nauczycieli i edukatorów, zaniepokojonych marginalizacją edukacji morskiej. Jej celem było określenie kluczowej wiedzy o oceanach, jaką powinno posiadać społeczeństwo, oraz rozpoczęcie ogólnokrajowej kampanii edukacyjnej. Koncepcja szybko rozprzestrzeniła się w Europie, zyskując coraz większe uznanie. Komisja Europejska podkreśla, że świadomość morska społeczeństwa jest niezbędna dla skutecznego i zrównoważonego zarządzania zasobami morskimi. Bez tego, trudno będzie zapewnić odpowiednie gospodarowanie oceanami, tak aby ich zasoby były dostępne dla przyszłych pokoleń.

Anna Fiń: Fotografia migracyjna i produkcja wiedzy

Obecnie, przeszło trzy dekady od ogłoszenia tzw. „zwrotu wizualnego” i dominacji wizualnej kultury, za oczywistość przyjmuje się, że obraz/fotografia jest ważnym narzędziem tworzenia znaczeń, wyobrażeń i wiedzy o rzeczywistości społecznej. Dotyczy to także procesów migracyjnych, które, przez wielu badaczy społecznych, opisywane są jako jeden z najpotężniejszych czynników zmian społecznych. Wizualne reprezentacje migrantów w postaci „fotografii migracyjnej” tworzone są od końca XIX wieku i w zasadzie od samego początku wpływają na kształtowanie społecznego wizerunku migrantów oraz na produkcję i dystrybucję wiedzy na temat migracji. Jakie są to „wyobrażenia”? Jak się kształtowały? Jakich informacji dostarcza migracyjna fotografia? Na te pytania Anna odpowiadała w trakcie spotkania, odwołując się do badań jakie przeprowadziła w ramach stypendium Programu Fulbrighta.

Michał Choiński: Od Beinecke po Nowojorską Bibliotekę Publiczną – o kulisach pracy w archiwach „New Yorkera”

Pracę nad książką o historii tygodnika „New Yorker,” jednego z najbardziej rozpoznawalnych tytułów prasowych w USA, prof. dr hab. Michał Choiński rozpoczął jeszcze w trakcie stypendium Fulbrighta na Uniwersytecie w Yale w 2022 r. Prowadził wtedy badania stylometryczne w Beinecke Rare Book & Manuscript Library, a po godzinach przeszukiwał archiwa zapoznając się z listami autorów i autorek, którzy korespondowali z redakcją „New Yorkera”. Kolejne etapy pracy nad maszynopisem książki wiązały się z przeprowadzeniem ponad pięćdziesięciu wywiadów i pracą w zbiorach Nowojorskiej Biblioteki Publicznej oraz w wewnętrznym archiwum tygodnika w budynku World Trade Center One w Nowym Jorku. W rozmowie z przedstawicielką Komisji Fulbrighta dr Aleksandrą Szaniawską przybliżył kulisy pracy w tych archiwach i opowiedział o wyzwaniach związanych z odpowiednią interpretacją dokumentów rzucających nowe światło na historię publikacji w „New Yorkerze”. Było też co nieco o samej książce i wpływie tygodnika na zmiany polityczno-kulturowe w USA, czyli o słynnych reportażach, rodzinie Addamsów i oczywiście ikonicznych okładkach.

Zoey Grant: Witold Gombrowicz in translation

Zoey Grant opowiadała o swoich badaniach, skupiającymi się na istotnych różnicach między polskimi a hiszpańskimi dziełami Witolda Gombrowicza, które – choć napisane przez samego autora – są zaskakująco często pomijane. W swojej istocie jej prezentacja podjęła szersze, uniwersalne pytanie: jak w literaturze wiernie ukazać obraz życia? Innymi słowy, jak sprawić, by tak nieuchwytny i indywidualny temat, jakim jest życie, stał się czymś zrozumiałym i przekazywalnym na całym świecie, ponad granicami kultur? Jej badania pokazują, że odpowiedź Gombrowicza na to pytanie znajduje się w jego dziełach hiszpańskich, a kluczem do niej jest muzyka. Rozważając to zagadnienie, prezentacja dotknęła także szerszych problemów komunikacji międzykulturowej oraz interpretacji artystycznej, odnosząc je do twórczości tego wybitnego przedstawiciela polskiego kanonu literackiego.

Stephen Proski: Blindness as the Medium for Vision

Kwestionując różnice pomiędzy obrazami wizualnymi a samym procesem widzenia, a także to, co niewidzenie wnosi do dyskursów o wizji i widzostwie w sztuce, Stephen Proski w swojej pracy odwołuje się do koncepcji „ślepej wizualności” rozwiniętej przez Mary Bunch. Termin ten odnosi się do sposobów widzenia/odczuwania wypracowanych w ramach teorii niepełnosprawności, które zakłócają nowoczesne zachodnie reżimy spojrzenia. Ślepa wizualność kwestionuje sposób, w jaki wzrok porządkuje świat; jest to pojęcie polityczne, które podważa społecznie skonstruowane hierarchie uprzywilejowujące wzrok i normatywne sposoby widzenia. W swojej prezentacji Stephen ukazał niewidzenie jako medium widzenia, koncentrując się na zniekształceniach, mglistości i mroczkach, przez które obraz się pojawia i prezentuje. Przywołując doświadczenia życia z niewidzeniem, stawia wyzwanie dominacji wzroku w procesie tworzenia i rozumienia sztuki. Poprzez swoją interdyscyplinarną praktykę celebruje więc „zysk z niewidzenia” i podkreśla jego wyzwalający potencjał. Jego praca wymaga fizycznego zaangażowania, a ostatecznie to dotyk okazuje się dominującym zmysłem.

Devon Stackonis: Scraping the Surface: Printmaking in Response to Extractive Industry

Twórczość wizualna Devon Stackonis z ostatniej dekady koncentruje się koncepcyjnie na kwestiach związanych z dziedzictwem przodków, eksploatacją zasobów oraz psychologicznymi, środowiskowymi i społeczno-ekonomicznymi skutkami działalności przemysłu, który stał się przestarzały. Jej przodkowie ze strony ojca wyemigrowali z Polski pod koniec XIX wieku, opuszczając polskie kopalnie węgla, aby osiedlić się i pracować w regionach antracytowych centralnej Pensylwanii. Poprzez grafikę warsztatową i sztukę książki stara się ona odzyskać historie swoich przodków, nawiązać więź poprzez archaiczny proces związany z wydobyciem innego surowca – miedzi – oraz poświęcić wiele godzin wymagającej fizycznie pracy. Podczas pobytu w Polsce, realizowanego w ramach grantu, Devon spędza czas na Górnym i Dolnym Śląsku, dokumentując oraz artystycznie reagując na zmiany w działalności kopalń i społeczności, które przechodzą od węgla do czystej energii. W trakcie mojej prezentacji przedstawiła wybrane prace ze swojej wystawy dyplomowej MFA, a także bieżące projekty badawcze i graficzne.

Lynn W. Zimmerman: AI and Education: Navigating the New Normal

Od czasu uruchomienia ChatGPT w listopadzie 2022 roku krajobraz edukacyjny uległ zmianie. Nauczyciele zyskali dostęp do narzędzi, które usprawniają planowanie lekcji i ocenianie, podczas gdy uczniowie mogą wykorzystywać te same narzędzia do wzbogacania swojej pracy i procesu uczenia się. Generatywna sztuczna inteligencja stworzyła jednak również możliwości dla uczniów do „obejścia systemu”. Prezentacja prof. Lynn W. Zimmerman przybliżyła niektóre zalety i wady wykorzystania AI w edukacji, poruszając przy tym kwestie etyczne. Na koniec zaprezentowane zostały strategie, dzięki którym zarówno nauczyciele, jak i uczniowie mogą korzystać z AI w sposób wspierający krytyczne myślenie i poprawiający ogólne doświadczenie edukacyjne. (Ten opis powstał z pomocą Gemini.)

Cherise Northcutt: Childhood Maltreatment Resulting in Maladaptive Behavior

Przemoc wobec dzieci to globalny problem, który może mieć konsekwencje trwające przez całe życie. Według Światowej Organizacji Zdrowia prawie 3 na 4 dzieci w wieku od 2 do 4 lat regularnie doświadcza kar fizycznych i/lub przemocy psychicznej ze strony rodziców i opiekunów. Jedna na 5 kobiet i 1 na 13 mężczyzn zgłasza, że w wieku od narodzin do 17. roku życia doświadczyła przemocy seksualnej. Konsekwencje przemocy w dzieciństwie mogą być odczuwalne przez całe życie, zakłócając rozwój, relacje oraz zdrowie fizyczne i psychiczne. Co więcej, trauma może być przekazywana kolejnym pokoleniom, które nie były jeszcze narodzone w czasie pierwotnego wydarzenia traumatycznego. Prezentacja Cherise skupiła się na tym, jak przemoc i zaniedbanie mogą osłabiać poczucie bezpieczeństwa dziecka, co prowadzi do rozwoju nieadaptacyjnych sposobów radzenia sobie z wymaganiami codziennego życia.

Andrzej Ślązak i Wojciech Stępień: Kalifornijskie impresje

Recital muzyczny z utworami Bronisława Kapera, Wojciecha Kilara oraz Wojciecha Stępnia.

Agata Daszkowska-Golec: Game of Genes & Minnesota Nice: opowieść o marzeniu

Czy rośliny mogą wygrać w świecie wyzwań związanych ze zmianami klimatycznymi? W świecie, gdzie woda staje się luksusem, rośliny wchodzą na wyższy poziom adaptacji, oszczędzając każdą kroplę jakby chodziło o ostatni level w video grze. Ale nawet najbardziej dopracowane strategie nie zawsze wystarczą, więc badam, które geny i szlaki metaboliczne na poziomie molekularnym, pozwalają roślinom przetrwać tam, gdzie każdy błąd kosztuje… życie. Dr Agata Daszkowksa-Golec prowadziłam badania w University of Minnesota dzięki Fulbright STEM Impact Award – stypendium, które jak niejednokronie potwarzała było jej marzeniem od zawsze, tak mocno, że „przeniknęło każdą jej komórkę i stało się częścią jej DNA.” Spotkanie z nią było opowieścią o marzeniach, inspiracjach i odkryciach, które przyspieszają bicie serca i napędzają wizję przyszłości, nowych projektów naukowych i planów.

Michał Kania: Amerykańska perspektywa zamówień publicznych. Refleksje z pobytu w Waszyngtonie

W trakcie wystąpienia prof. Michał Kania opowiedział o swoich doświadczeniach z pobytu na Uniwersytecie Georga Waszyngtona w Waszyngotnie i korzyściach płynących z udziału w programie Fulbrighta w zakresie: prowadzenia badań naukowych na amerykańskiej uczelni, współpracy z otoczeniem zewnętrznym tej uczelni oraz możliwości poznania amerykańskiego podejścia do łączenia badań naukowych z gospodarką. Poza kwestiami związanymi bezpośrednio z pobytem na uczelni opowiedział również o możliwościach rozwoju osobistego, które daje Program Fulbrighta.

Leszek Drong: Z Katowic do Chicago – odyseja kosmiczna 2004

Ta krótka prezentacja okoliczności wyjazdu na stypendium Fulbright Advanced Research Grant do Chicago w okresie: sierpień 2004 – luty 2005 r ma służyć dwóm celom: pokazaniu, w jakich realiach odbywały się procedury selekcji kandydatów w Polsce w pierwszych latach XXI wieku oraz określeniu wpływu, jaki wywarł pobyt na University of Illinois at Chicago na rozwój kariery naukowej beneficjenta programu stypendialnego. Nawiązując do sytuacji politycznej i ekonomicznej w pierwszych latach po 9/11, Leszek Drong zaznaczał, jakim szokiem cywilizacyjnym i kulturowym był dla polskiego badacza wyjazd do USA w 2004 roku. Wspominał o procedurach oraz warunkach pobytu, największych zaskoczeniach oraz wielowymiarowych korzyściach z pobytu w Chicago. Następnie odniósł się do realizacji projektu badawczego, współpracy z najwybitniejszymi humanistami amerykańskimi (m.in. Stanley Fish, Walter Benn Michaels, Gerald Graff) i efektu, jaki ta współpraca miała na jego dalszą karierę zawodową – w kraju i za granicą.

Anna Malinowska: Technologie uczuć

W czasie rozmowy dr Anna Malinowska zaprezentowała swój projekt pt. HYPNOTIC AI, opracowany wspólnie z artystą Przemysławem Jasielskim, który łączy w sobie badania nad sztuką i eksperyment naukowy, wpisujące się w próby nowego modelowania sztucznej inteligencji. Z jego pomocą opowiem o inspiracjach zaczerpniętych w czasie pobytu w The New School, gdzie realizowała stypendium Fulbrighta. Szczególnie skupiła się na konieczności między-dziedzinowej współpracy oraz na doświadczalnym przekraczaniu granic dyscyplin naukowych, które wydają się kluczowe w obliczu licznych zmian wywołanych „rewolucją technologiczną”.