Historia Programu Fulbrighta

We wrześniu 1945 r. James William Fulbright, senator reprezentujący stan Arkansas, złożył w Kongresie Stanów Zjednoczonych projekt ustawy (Public Law 584, szerzej znanej jako Fulbright Act), w której proponował wykorzystanie funduszy powstałych ze sprzedaży nadwyżek zagranicznych dóbr rządowych na sfinansowanie międzynarodowej wymiany studentów w dziedzinie edukacji, kultury i nauki. Ustawa została przyjęta podczas obrad 79 Kongresu i podpisana przez prezydenta Harry’ego Trumana 1 sierpnia 1946 r.

Pierwszymi krajami, które dołączyły do Programu były Chiny, Birma, Filipiny oraz Grecja. Pierwsi uczestnicy – 47 Amerykanów oraz 36 obywateli wyżej wymienionych krajów wyjechali na stypendia jesienią 1948 r. W ciągu kolejnych dwunastu miesięcy umowy podpisały Nowa Zelandia, Wielka Brytania, Belgia z Luksemburgiem, Francja, Włochy, Holandia oraz Norwegia, a liczba stypendystów wzrosła do 823 po stronie amerykańskiej i 967 po stronie pozostałych krajów. W 1952 r. już 28 krajów uczestniczyło w wymianie, a liczba stypendystów przekroczyła 2000 rocznie.

Ostateczny kształt programu określony został Ustawą o Wzajemnej Wymianie Naukowej i Kulturalnej z 1961 r., znanej także jako Fulbright-Hays Act. Skonsolidowała ona wszystkie poprzednie ustawy, uzupełniając je o nowe zapisy, umożliwiające m.in. współfinansowania Programu przez rządy innych krajów a także powołujące do życia Radę Zagranicznych Stypendiów J. Williama Fulbrighta jako niezależnej instytucji nadzorującej działalność Programu na całym świecie.

Organizacją Programu w Polsce zajmowała się na początku amerykańska Ambasada we współpracy z Ministerstwem Szkolnictwa Wyższego.

Kiedy Rząd Rzeczypospolitej Polskiej i Rząd Stanów Zjednoczonych Ameryki celem usprawnienia zarządzania programami wymiany z dziedziny nauki i oświaty finansowanymi przez oba rządy uzgodniły utworzenie samodzielnej jednostki o nazwie Biuro Polsko-Amerykańskiej Wymiany Naukowej, Program Fulbrighta w Polsce liczył już trzydzieści lat.

Umowę o utworzeniu Biura podpisano 22 marca 1990 r., o dwa lata wyprzedzając podpisanie umowy naukowej między Polską i Stanami Zjednoczonymi. Była to pierwsza tego typu instytucja w Europie Centralnej i Wschodniej.

Obecnie, pod nazwą Polsko-Amerykańskiej Komisji Fulbrighta, nasz zespół konsekwentnie realizuje niezmienne od ponad 70 lat cele ideowe i strategiczne Programu. Niesamowita wiara Williama Fulbrighta w możliwość nadania historii nowego, pozytywnego biegu, jego klarowny plan, jak tego dokonać, inspirują wszystkich pracowników i działaczy Komisji do dziś.