19 listopada br. w warszawskim Domu Spotkań z Historią odbyło się spotkanie poświęcone publikacji historycznej pt. Budując Republikę Ducha: Historia Programu Fulbrighta w Polsce w latach 1945-2020 z udziałem autora dra Oleksandra Avramchuka i historyków-absolwentów Programu Fulbrighta: prof. Jakuba Tyszkiewicza i dr hab. Anny Mazurkiewicz, które poprowadziła dziennikarka Magdalena Rigamonti.
Punktem wyjścia do rozmowy o historii programu była sylwetka samego senatora J. Williama Fulbrighta. Właśnie od Senatora – jego doświadczenia udziału w wymianie edukacyjnej i ewolucji jego poglądów na kwestie społeczne – rozpoczęła się szersza dyskusja nt. rozwoju idei programu. Dyskutanci nakreślili krajobraz społeczno-polityczny lat 50. i 60., na gruncie którego rozwijano polsko-amerykańską wymianę akademicką. Szukano odpowiedzi na pytanie, dlaczego właśnie Polska była pierwszym krajem b. bloku wschodniego, w którym program został uruchomiony. Wspomniano o innych, prywatnych, programach, które jeszcze przed uruchomieniem programu Fulbrighta oferowały możliwość wyjazdów do USA (jak stypendia Fundacji Rockefellera, Fundacji Forda czy Fundacji Kościuszkowskiej). Omówiona została rola Polonii w kształtowaniu relacji polsko-amerykańskich i początkowe, niekoniecznie pozytywne, reakcje przedstawicieli Polonii na przyjazd do USA pierwszych stypendystów z komunistycznej Polski.
Jednym z wielu wątków dotyczących Programu Fulbrighta w Polsce poruszonych podczas spotkania autorskiego była rola stypendystów i stypendystek w budowaniu i wzmacnianiu kierunków i wydziałów anglistycznych w Polsce. Dyskutanci rozmawiali też o specyfice wyjazdów na stypendia Fulbrighta w latach 80. czy udziale absolwentów i absolwentek w procesie postkomunistycznej transformacji. Wspominając osoby, które po powrocie ze stypendium Fulbrighta aktywnie angażowały się w procesy przemian społeczno-gospodarczych, dr hab. Anna Mazurkiewicz zdecydowała się zacytować fragment książki, w którym dr Avramchuk przywołuje anegdotę opowiadaną przez ówczesnego ambasadora USA w Polsce, Nicholasa Rey. Avramchuk pisze: “słynna anegdota dotyczy kolacji wydanej przez premiera Cimoszewicza dla sekretarza generalnego NATO Javiera Solany w 1997 r. Przy stole zasiadały różne znamienite osobistości m.in. minister spraw zagranicznych Dariusz Rosati, minister finansów Grzegorz Kołodko, prezydent Warszawy Marcin Święcicki i sam premier Włodzimierz Cimoszewicz. Rey rozejrzał się wokół stołu i zapytał Solanę: ‘Czy przypadkiem jest pan także stypendystą Fulbrighta?’. Odpowiedź zdumionego gościa brzmiała: ‘Nie przypadkiem, panie ambasadorze. Musiałem na to pracować jak cholera’”.
Budując Republikę Ducha napisana jest bardzo ciekawym i przystępnym językiem, o czym świadczy chociażby wyżej przywołana anegdota, ze świetnym tłumaczeniem na język polski przygotowanym przez Renatę Kujawską-Matacz. Książkę można zakupić poprzez stronę wydawnictwa PWN.
Publikacja powstała z inicjatywy i funduszy Polsko-Amerykańskiej Komisji Fulbrighta w ramach specjalnego grantu “historycznego” do którego nabór ogłoszony został na początku 2021 roku.
Zachęcamy do obejrzeni galerii zdjęć ze spotkania.
