60-lecie Programu Fulbrighta w Polsce: Dyskusja o Historii, Osiągnięciach i Przyszłości

60-lecie istnienia Programu Fulbrighta w Polsce to okazja do podsumowań i zastanowienia się nad rolą Programu wśród społeczności akademickiej w Polsce i Stanach Zjednoczonych, oraz w budowaniu relacji pomiędzy naszymi krajami. Podczas Siódmego Światowego Kongresu Studiów Polskich, który odbył się w dniach 14-16 czerwca 2019 r. na Uniwersytecie Gdańskim i zgromadził ponad 250 uczestników i mówców, jeden z paneli dyskusyjnych w całości poświęcony był Programowi Fulbrighta w Polsce.

W dyskusji wzięli udział:

• Stephanie Caridad (English Teaching Assistant na Uniwersytecie Gdańskim, amerykańska stypendystka Fulbrighta),
• Dr inż. Krzysztof Cichocki (Instytut Badań Systemowych Polskiej Akademii Nauk, absolwent Fulbrighta),
• Dr hab. Anna Mazurkiewicz, prof. UG (Uniwersytet Gdański, absolwentka Fulbrighta, ambasador Programu Fulbrighta w Gdańsku),
• Prof. Helen Rosenberg (University of Wisconsin-Parkside).

Dyskusję moderowała Justyna Janiszewska, Dyrektor Wykonawczy Polsko-Amerykańskiej Komisji Fulbrighta.

We wprowadzeniu do dyskusji Dyrektor Komisji podkreśliła bilateralny charakter programu – fakt jego umocowania w Polsce w oparciu o międzypaństwową umowę oraz wkład polskiego i amerykańskiego rządu w realizację i finansowanie programu. Dzięki temu mogliśmy w ostatnich latach zwiększyć liczbę stypendystów o 25%. Będąc pierwszym krajem Europy Środkowej i Wschodniej, w którym Program Fulbrighta rozpoczął działanie, pozostajemy także największym w tym regionie i jednym z najprężniejszych.

Anna Mazurkiewicz dodała istotny kontekst do dyskusji, przedstawiając sylwetkę młodego J. Williama Fulbrighta, jaki niekoniecznie jest szeroko znany. Przyszły senator zrezygnował z marzeń o studiach, kiedy zmarł jego ojciec, jednak po kilku latach pracy zdecydował się aplikować o stypendium Rhodesa, w ramach którego jedna osoba z każdego stanu USA mogła odbyć studia na renomowanej brytyjskiej uczelni. Pochodząc z Arkansas, nie miał wielkiej lokalnej konkurencji i wkrótce rozpoczynał studia na Oksfordzie. Sam Fulbright określał siebie przed tym okresem jako „ignoranta”, który przeczytał to, czego wymagano od niego w szkole, ale niewiele więcej. Pobyt w Wielkiej Brytanii otworzył mu oczy na inną kulturę, na różnorodność, zaczął zachłannie czytać, by poszerzyć swoje horyzonty. W czasie studiów na wyspach wykorzystał także w pełni bliskość kontynentu europejskiego – część studiów odbył w Wiedniu, a ponadto intensywnie podróżował, m.in. na Bałkany. Te doświadczenia nie tylko przyczyniły się do ogromnego przyspieszenia w jego karierze zawodowej i politycznej po powrocie do USA, ale także były niemal gotową podstawą zaproponowanego kilkanaście lat później Programu Fulbrighta.

Krzysztof Cichocki podzielił się refleksjami na temat wpływu Programu Fulbrighta i innych amerykańskich programów stypendialnych na kształcenie ekonomistów, którzy w latach 90-tych byli czołowymi postaciami reform i przekształceń gospodarczych w Polsce. Przedstawił, jak zmieniały się w latach 90-tych XX wieku wskaźniki makroekonomiczne w Polsce. Podkreślał także, że rozpoczynając swoje pobyty naukowe w Stanach Zjednoczonych zawsze spotykał się z ogromną pomocą środowiska akademickiego i był pod wrażeniem tamtejszych standardów.

Helen Rosenberg od kilku lat zabiera swoich studentów do Polski. Jak powiedziała: „To nie ja wybrałam Polskę, to Polska mnie znalazła”. Poproszono ją o poprowadzenie pierwszej wizyty z jej uczelni do Polski i tak zakochała się w Gdańsku. Pochodząc z rodziny ocalałych z Holokaustu odkrywa nasz region na nowo dla siebie i dla swoich studentów. Poprzez krótki film prezentujący doświadczenia jednego z nich w Polsce pokazała nam siłę współpracy międzynarodowej, także tej realizowanej przez krótkoterminowe wymiany.

Stephanie Caridad, tegoroczna stypendystka Fulbrighta na Uniwersytecie Gdańskim, gdzie naucza języka angielskiego, dostarczyła nam ogromnych wzruszeń opowiadając historię swej rodziny. Jej polscy dziadkowie po drugiej wojnie światowej osiedlili się w Argentynie. Dziadek nigdy potem nie miał możliwości odwiedzić ukochanego kraju. Zmarł przed 10 laty i jego prochy, zgodnie z jego wolą, zostały złożone w Polsce, w Warszawie. Rodzice Stephanie w poszukiwaniu lepszego życia dla siebie i swoich dzieci osiedlili się w Kalifornii. Mając tak wielokulturową, argentyńsko-polsko-amerykańską rodzinę, Stephanie dzięki pobytowi w Polsce odkrywa polską część swojego dziedzictwa. Kiedy opowiadała nam o tym, lada dzień miała do niej przyjechać mama, by pierwszy raz odwiedzić grób swojego ojca, a dziadka Stephanie.

Krzysztof Cichocki podkreślił, że to czego się nauczył podczas swoich stypendiów oraz pracy z amerykańskimi instytucjami, to wartość planowania i regularnego raportowania, co w długofalowej skali działania przynosi wymierne efekty. To, czego uczył się w latach 80-tych i 90-tych w Stanach, obecnie jest standardem. Z kolei kompetencje Stephanie Caridad dzięki pobytowi w Polsce rozwinęły się w zgoła przeciwnym kierunku – opanowała do mistrzostwa umiejętność improwizacji, szybkiego dostosowywania się do zmieniającej się sytuacji i nowych wyzwań dydaktycznych.

Jako dobre podsumowanie tej sesji wymiany doświadczeń zawodowych i osobistych niech posłużą słowa Anny Mazurkiewicz: „Fulbright to o wiele więcej niż środki – to społeczność podobnie myślących ludzi z całego świata. Kiedy wyjechałam na swoje stypendium przekonałam się, że to nie elitarny klub, który miałam w głowie, ale grupa przyjaciół, którym zależy na tym jak wygląda nasz świat.”

Organizatorami Siódmego Światowego Kongresu Studiów Polskich są Polski Instytut Naukowy w Ameryce oraz Uniwersytet Gdański. Więcej informacji o wydarzeniu oraz pełen program znajdują się na stronie piasa.org/annual-meetings.html.